Referendum w Polsce w 2023 roku
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Rodzaj |
referendum ogólnokrajowe | ||
| Data przeprowadzenia |
15 października 2023 | ||
| Data zarządzenia | |||
| Podstawa prawna |
Ustawa o referendum ogólnokrajowym | ||
| Głosowanie | |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Referendum w Polsce w 2023 roku – referendum ogólnokrajowe przeprowadzone w dniu 15 października 2023 (razem z wyborami parlamentarnymi). Głosujący odpowiedzieli w nim na cztery pytania – dotyczące kwestii sprzedaży majątku państwowego podmiotom zagranicznym, podniesienia wieku emerytalnego, bariery na granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Białorusi oraz przyjęcia imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki[1].
17 sierpnia 2023 Sejm RP przegłosował wniosek Rady Ministrów o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa[2][3], po czym tego samego dnia Sejm podjął uchwałę o zarządzeniu tego referendum[4][5], zaś 18 sierpnia została ona opublikowana w Dzienniku Ustaw[1].
Pytania[edytuj | edytuj kod]
| Nr | Treść pytania[1] |
|---|---|
| 1 | Czy popierasz wyprzedaż majątku państwowego podmiotom zagranicznym, prowadzącą do utraty kontroli Polek i Polaków nad strategicznymi sektorami gospodarki? |
| 2 | Czy popierasz podniesienie wieku emerytalnego, w tym przywrócenie podwyższonego do 67 lat wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn? |
| 3 | Czy popierasz likwidację bariery na granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Białorusi? |
| 4 | Czy popierasz przyjęcie tysięcy nielegalnych imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki, zgodnie z przymusowym mechanizmem relokacji narzucanym przez biurokrację europejską? |
Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]
Organizacja referendum i wyborów parlamentarnych w tym samym dniu wzbudziła kontrowersje dotyczące m.in. sytuacji, w której wyborca chce wziąć udział tylko w jednym z głosowań[6]. W sierpniu 2023 apel do Państwowej Komisji Wyborczej o sformułowanie wytycznych dla obwodowych komisji „instrukcji dotyczącej prawa wyborców do odmowy wzięcia udziału w referendum” wystosowało kilkadziesiąt organizacji pozarządowych[7]. Do sposobu organizacji referendum krytycznie odniósł się m.in. były minister spraw zagranicznych w rządzie Prawa i Sprawiedliwości Jacek Czaputowicz[8].
Spośród 67 podmiotów, które do 6 września zarejestrowały się lub zgłosiły w PKW jako uprawnione do prowadzenia kampanii referendalnej[9], prawie jedną piątą stanowiły fundacje spółek Skarbu Państwa, co wywoływało krytyczne komentarze[10][11]. Zarzucano, że stanowiło to użycie zasobów publicznych spółek Skarbu Państwa, pośrednio podległych rządowi, w kampanii, której faktycznym celem była maksymalizacja wyniku PiS w wyborach parlamentarnych[11].
Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga, Nowa Lewica oraz Konfederacja krytykowały ideę przeprowadzenia referendum, a wielu polityków pierwszych trzech z wymienionych formacji namawiało do niebrania w nim udziału. Zarzucali oni, że cztery pytania referendalne zostały sformułowane w sposób tendencyjny, tak aby intuicyjną odpowiedzią na każde z nich było „NIE”, co miało wykazać niemal stuprocentowe poparcie dla rządzącej partii Prawo i Sprawiedliwość, a biorąc pod uwagę połączenie referendum z wyborami parlamentarnymi – dać jej wygodny pretekst do podważenia wyniku wyborów (gdyby ten okazał się dla PiS niepomyślny), jako rzekomo niespójnego z wynikiem referendum[12][13][14].
Prawicowy publicysta Paweł Rożyński porównał referendum z 2023 roku do komunistycznego referendum z 1946 roku, gdyż – w jego ocenie – „łączy je głęboka manipulacja i chęć wykazania rzekomego poparcia dla rządzącej partii przed wyborami”[15].
Kalendarz czynności[edytuj | edytuj kod]
Terminy wykonania poszczególnych czynności określono w załączniku do uchwały z dnia 17 sierpnia 2023[1].
Poniżej przedstawiono kalendarz wynikający z uchwały[1]:
- do 5 września 2023 – zawiadomienie Państwowej Komisji Wyborczej przez podmioty uprawnione o zamiarze uczestniczenia w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych;
- do 27 września 2023 – ustalenie kolejności rozpowszechniania audycji referendalnych
- od 29 września do 13 października 2023 – nieodpłatne rozpowszechnianie w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych audycji referendalnych podmiotów uprawnionych;
- 14 października 2023, godz. 00:00 – zakończenie kampanii referendalnej;
- 15 października 2023, godz. 7:00–21:00 – głosowanie.
Wyniki[edytuj | edytuj kod]
Wyniki głosowania zostały podane w obwieszczeniu Państwowej Komisji Wyborczej z 17 października 2023[16].
| Sprawa | Odpowiedź | Głosy ważne | Głosy nieważne | ||
|---|---|---|---|---|---|
| TAK | NIE | ||||
| 1. | Wyprzedaż majątku państwowego podmiotom zagranicznym | 394 704 (3,51%) |
10 857 496 (96,49%) |
11 252 200 | 830 388 |
| 2. | Podniesienie wieku emerytalnego | 608 254 (5,39%) |
10 657 211 (94,61%) |
11 283 465 | 799 123 |
| 3. | Likwidacja bariery na granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Białorusi | 445 270 (3,96%) |
10 808 410 (96,04%) |
11 253 680 | 828 908 |
| 4. | Przyjęcie imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki | 360 803 (3,21%) |
10 878 863 (96,79%) |
11 239 666 | 842 922 |
| Frekwencja: | 12 082 588 (40,91%) | ||||
Ponieważ frekwencja nie przekroczyła progu połowy uprawnionych, zgodnie z art. 125 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wynik referendum nie był wiążący[17].
Frekwencja[edytuj | edytuj kod]
| Województwo | Referendum i Sejm — Liczba
uprawnionych do głosowania |
Referendum — Liczba
kart wydanych[18] |
Referendum — Liczba
kart ważnych |
Referendum — Frekwencja (Liczba kart ważnych * 100 /
Liczba uprawnionych) [%] |
Sejm — Liczba
kart wydanych[19] |
Sejm — Liczba
kart ważnych |
Sejm — Frekwencja (Liczba kart ważnych * 100 /
Liczba uprawnionych) [%] |
Procent wyborców, którzy wzięli udział w referendum (Liczba kart ważnych z Referendum * 100 /
Liczba kart ważnych do Sejmu) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| dolnośląskie | 2 199 540 | 799 626 | 795 678 | 36,17 | 1 627 165 | 1 627 040 | 73,97 | 49,69 |
| kujawsko-pomorskie | 1 524 993 | 571 562 | 568 224 | 37,26 | 1 094 289 | 1 094 243 | 71,75 | 53,03 |
| lubelskie | 1 596 635 | 785 303 | 783 820 | 49,09 | 1 125 877 | 1 125 780 | 70,51 | 70,92 |
| lubuskie | 741 917 | 246 065 | 244 925 | 33,01 | 529 580 | 529 480 | 71,37 | 47,37 |
| łódzkie | 1 853 511 | 810 863 | 807 024 | 43,54 | 1 411 758 | 1 410 977 | 76,12 | 58,21 |
| małopolskie | 2 628 704 | 1 242 659 | 1 236 490 | 47,04 | 1 981 378 | 1 981 468 | 75,38 | 63,31 |
| mazowieckie | 4 152 672 | 1 778 909 | 1 768 156 | 42,58 | 3 292 564 | 3 291 981 | 79,27 | 54,42 |
| opolskie | 737 189 | 258 603 | 257 907 | 34,99 | 490 668 | 490 630 | 66,55 | 53,73 |
| podkarpackie | 1 618 355 | 847 178 | 845 349 | 52,24 | 1 132 639 | 1 132 590 | 69,98 | 75,76 |
| podlaskie | 881 094 | 407 787 | 406 610 | 46,15 | 619 537 | 619 422 | 70,3 | 66,74 |
| pomorskie | 1 753 089 | 597 892 | 594 828 | 33,93 | 1 320 401 | 1 319 815 | 75,29 | 45,78 |
| śląskie | 3 325 088 | 1 336 916 | 1 330 561 | 40,02 | 2 479 053 | 2 478 341 | 74,53 | 54,48 |
| świętokrzyskie | 946 053 | 455 362 | 454 338 | 48,02 | 672 672 | 672 589 | 71,09 | 68,93 |
| warmińsko-mazurskie | 1 044 565 | 378 307 | 376 506 | 36,04 | 709 327 | 709 305 | 67,9 | 54,53 |
| wielkopolskie | 2 645 598 | 1 001 055 | 996 454 | 37,66 | 2 013 946 | 2 013 211 | 76,1 | 50,56 |
| zachodniopomorskie | 1 247 083 | 430 982 | 428 195 | 34,34 | 895 129 | 894 957 | 71,76 | 48,86 |
Exit poll[edytuj | edytuj kod]
W sondażu exit poll, przeprowadzonym przez IPSOS podano, że frekwencja w referendum wyniosła 40,0%, co wskazuje, że referendum nie jest wiążące[20].
| Numer pytania | Tak | Nie |
|---|---|---|
| 1 (wyprzedaż majątku) | 2,5% | 97,5% |
| 2 (wiek emerytalny) | 4% | 96% |
| 3 (likwidacja bariery) | 2,2% | 97,8% |
| 4 (przyjęcie imigrantów) | 1,4% | 98,6% |
| Wiek | Frekwencja |
|---|---|
| 18 – 29 | 32,5% |
| 30 – 39 | 40,3% |
| 40 – 49 | 40,2% |
| 50 – 59 | 45,7% |
| 60 i więcej | 40,6% |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zarządzeniu referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (Dz.U. z 2023 r. poz. 1636).
- ↑ Przedstawiony przez Radę Ministrów wniosek o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa. sejm.gov.pl.
- ↑ Głosowanie nr 28 na 81. posiedzeniu Sejmu. sejm.gov.pl, 17 sierpnia 2023.
- ↑ Komisyjny projekt uchwały o zarządzeniu referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa. sejm.gov.pl.
- ↑ Głosowanie nr 60 na 81. posiedzeniu Sejmu. sejm.gov.pl, 17 sierpnia 2023.
- ↑ Anna Rogalska: Kontrowersje wokół referendum. Czy można przedrzeć kartę referendalną?. dziennik.pl, 2023-08-14. [dostęp 2023-08-30].
- ↑ Kilkadziesiąt organizacji apeluje do PKW w sprawie referendum. By „umożliwić podjęcie świadomej decyzji”. tvn24.pl, 2023-08-29. [dostęp 2023-08-30].
- ↑ Czaputowicz: te wybory mogą zostać podważone. tvn24.pl, 2023-08-29. [dostęp 2023-08-30].
- ↑ Podmioty uprawnione do prowadzenia nieodpłatnej kampanii w mediach publicznych. referendum.gov.pl, 2023-09-06. [dostęp 2023-09-07].
- ↑ Wojciech Tumidalski: Gdy partyjne myli się z państwowym. rp.pl, 2023-09-07. [dostęp 2023-09-07].
- ↑ a b Grzegorz Osiecki Tomasz Żółciak: Spółki Skarbu Państwa uruchamiają tryb wyborczy. „Nie powinny się mieszać do polityki”. dziennik.pl, 2023-09-07. [dostęp 2023-09-07].
- ↑ Sławomir Mentzen: to referendum to jest farsa, www.pap.pl [dostęp 2023-10-18].
- ↑ Kampania w sprawie referendum tylko po jednej stronie. Opozycja wolała koncentrować się na własnych tematach, Rzeczpospolita [dostęp 2023-10-18] (pol.).
- ↑ Referendum 2023. Najważniejsze pytania i odpowiedzi, TVN24, 11 października 2023 [dostęp 2023-10-18] (pol.).
- ↑ Paweł Rożyński: Paweł Rożyński: Referendum, czyli 4 razy „nie” PiS jak 3 razy „tak” komunistów. rp.pl, 2023-08-14. [dostęp 2023-10-31].
- ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 17 października 2023 r. o wynikach głosowania i wyniku referendum przeprowadzonego w dniu 15 października 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 2236).
- ↑ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483).
- ↑ Referendum Ogólnokrajowe w 2023 r., referendum.gov.pl [dostęp 2023-10-23] (pol.).
- ↑ Wybory do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w 2023 r., wybory.gov.pl [dostęp 2023-10-23] (pol.).
- ↑ a b Radosław Opas, Wyniki referendum. Są dane exit poll, wiadomosci.wp.pl, 15 października 2023 [dostęp 2023-10-15] [zarchiwizowane z adresu 2023-10-15] (pol.).
- ↑ RELACJA. Wyniki exit poll. Znamy zwycięzcę, wpolityce.pl [dostęp 2023-10-15] [zarchiwizowane z adresu 2023-10-15] (pol.).
- ↑ W latach 1922–1933 i w 1989 wyborów dokonywało Zgromadzenie Narodowe, w 1947 dokonał Sejm Ustawodawczy.