Metalik czarniawy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Metalik czarniawy
Metallura phoebe[1]
(Lesson & Delattre, 1839)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Rząd

krótkonogie

Rodzina

kolibrowate

Podrodzina

paziaki

Plemię

Lesbiini

Rodzaj

Metallura

Gatunek

metalik czarniawy

Synonimy
  • Ornismya phoebe Lesson & Delattre, 1839
  • Trochilus cupricauda Gould, 1846
  • Metallura Jelskii Cabanis, 1874[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Metalik czarniawy[4][5] (Metallura phoebe) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje w Andach w zachodniej części Ameryki Południowej; obecnie uważa się, że jest endemitem Peru[6]. Jest największym i najciemniej ubarwionym gatunkiem z rodzaju Metallura[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[3].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali francuscy przyrodnicy René Lesson i Adolphe Delattre w 1839 roku na łamach „Revue Zoologique, par la Société Cuvierienne”. Autorzy nadali gatunkowi nazwę Ornismya Phoebe, a jako miejsce typowe podali Andy w Peru[2][7].

Nie wyróżnia się podgatunków[8][9][10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Metallura: gr. μεταλλον metallon „metal”; ουρα oura „ogon”[11].
  • phoebe: od imienia Fojbe (gr. Φοίβη Phoíbē) – jednej z tytanid – córek Uranosa i Gai[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Mały koliber o długim i prostym czarnym dziobie. Nogi i stopy czarne lub ciemnoszare. Tęczówki ciemnobrązowe lub czarniawe. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Samiec jest czarniawy z wyraźnym fioletowym i różowo-szarym połyskiem. Za okiem niewielka biała plamka. Na gardle, podgardlu, dolnej części szyi i górnej części piersi turkusowo-zielony śliniak z niewielkimi czarnymi piórkami na środku. Dolne partie ciała ciemne, w okolicach nóg białe plamy. Ogon z wierzchu opalizujący brązowozłoty, od spodu błyszczący złoto-pomarańczowy. Samice są nieco bardziej matowe i szare niż samce, mają też mniejszy śliniak[6] lub wcale go nie mają[13]. Młode osobniki są podobne do samic, nie posiadają charakterystycznego śliniaka. Długość ciała około 11,5–13 cm, masa ciała 5,7–6,4 g[6][14].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 223 tys. km²[15]. Metalik czarniawy występuje w zachodnich peruwiańskich Andach od regionu Cajamarca na południe do regionu Tacna. W północnym Peru spotykany jest także na obu stokach doliny rzeki Marañón. Gatunek ten występuje w zakresie wysokości od 1500 do 4500 m n.p.m., jednak głównie powyżej 2700 m n.p.m.[6][14]

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Jego głównym habitatem są półsuche, otwarte zarośla, lasy górskie, w tym lasy Polylepis[a], obszary porośnięte roślinami z rodzaju puja (puja Raimondiego, Puya rauhii). Odżywia się nektarem; sporadycznie zjada też drobne owady, prawdopodobnie głównie w czasie, gdy mniej roślin kwitnie[6].

W nocy ptak ten przechodzi w stan odrętwienia, który może trwać więcej niż 10 godzin. W czasie jego trwania temperatura ciała metalika czarniawego spada o ponad 30 stopni Celsjusza. W ciągu dnia jego średnia temperatura ciała osiąga 36,47 ± 0,59 °C, gdy podczas torporu 5,13 ± 1,18 °C, a w skrajnych przypadkach obniża się nawet poniżej 4 °C (3,80 °C i 3,26 °C) i są to najniższe dotychczas zarejestrowane temperatury ciała u ptaków i niehibernujących ssaków[16].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Okres lęgowy nie jest dokładnie określony. Jedyne trzy dotąd opisane gniazda znaleziono w lipcu 1979 oraz marcu i sierpniu 2016 roku[17]. W 1999 roku autorzy Handbook of the Birds of the World podawali, że ptak ten składa jaja prawdopodobnie w okresie od lipca do grudnia i w styczniu[14][17], ale odkrycie gniazda z jajami w marcu wskazuje na to, że okres lęgowy jest dłuższy[17]. Dwa gniazda znalezione w 2016, a opisane w 2019 roku znajdowały się w lesie Polylepis na wysokości 3670 m n.p.m. Miały kształt wydłużonej miseczki, zbudowane były głównie ze świeżego mchu, wyścielone niewielkimi piórkami i suchymi gałązkami. Oba umieszczone były w odległości około 10 m od siebie, jedno na wysokości 1,8 m, a drugie 3,5 m nad ziemią na dosyć wysokich, około 7-metrowych drzewach Polylepis. Najciekawszym odkryciem było to, że oba gniazda zbudowane były w dolnej części większych, niezamieszkałych gniazd ptaków prawdopodobnie z rodzaju Asthenes. Wymiary niżej usytuowanego gniazda były następujące: średnica zewnętrzna 61 × 80 mm, średnica wewnętrzna 22 × 36 mm, wysokość 82 × 120 mm i wysokość wewnętrzna 29 × 38 mm. W gnieździe tym stwierdzono dwa białe eliptyczne jaja o wymiarach 14,4 × 9,9 mm i 14,6 × 9,8 mm i o masie 0,7 g każde. Wysiadywaniem jaj zajmowała się samica[17][6].

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN metalik czarniawy jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, gatunek ten opisywany jest jako dosyć pospolity. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy z powodu zmniejszania się jego naturalnego habitatu poprzez ingerencję człowieka polegającą na nowym osadnictwie, wycinaniu lasów Polylepis oraz degradacji trawiastych formacji paramo i jalca[3][15].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Metallura phoebe, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b Denis Lepage: Black Metaltail Metallura phoebe (Lesson, RP; Delattre, PA 1839). Avibase. [dostęp 2023-10-27]. (ang.).
  3. ↑ a b c Metallura phoebe, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  4. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 – kolibrowate – Hummingbirds (wersja: 2023-03-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-27].
  5. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 155, 1999. 
  6. ↑ a b c d e f g Martin Heindl, Guy M. Kirwan, Peter F.D. Boesman, Nicolas W. Mamani-Cabana & Thomas S. Schulenberg: Black Metaltail Metallura phoebe, version 2.0. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg & B.K. Keeney) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2023-10-27]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  7. ↑ René Lesson, Adolphe Delattre, Oiseaux-Mouches nouveaux ou très-rares, découverts par M. De Lattre dans son voyage en Amérique, „Revue Zoologique, par la Société Cuvierienne”, 2, Paryż 1839, s. 17 (fr.).
  8. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-10-28]. (ang.).
  9. ↑ Alan P. Peterson, APODIFORMES, Wersja 6.018 (2022-08-18), Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-10-27] (ang.).
  10. ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7, grudzień 2022 [dostęp 2023-10-27].
  11. ↑ Metallura, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-10-27] (ang.).
  12. ↑ phoebe, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-10-27] (ang.).
  13. ↑ A. Begazo (red.): Black Metaltail (Metallura phoebe). Peru Aves, 2023. [dostęp 2023-10-27]. (ang.).
  14. ↑ a b c Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 653. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).
  15. ↑ a b Black Metaltail Metallura phoebe. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-10-27]. (ang.).
  16. ↑ Blair O. Wolf i inni, Extreme and variable torpor among high-elevation Andean hummingbird species, „Biology Letters”, 16 (9), 20200428, 2020 (ang.).
  17. ↑ a b c d N.W. Mamani-Cabana, Description of the nest and eggs of the Black Metaltail (Metallura phoebe) in high Andean Polylepis forest, „Wilson Journal of Ornithology”, 131 (4), 2019, s. 825–828, DOI: 10.1676/1559-4491-131.4.825 (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Metalik_czarniawy&oldid=71867683”